О госслужбе
Мемлекеттің басты назарында
Көптегенелдердіңзаңнамасымемлекеттікқызметбелгілібіршектеулерменұштасуытиісдепболжайды. Мемлекеткежұмысістеу-бұлүлкенөкілеттілік, алайдаолжоғарыжауапкершілікпенбайланысты.
Мысалы, мемлекеттікқызметшілергепедагогикалық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтен басқа, кәсіпкерлік және басқа да ақылықызметпенайналысуғатыйымсалынады. Бұл Заңда көрсетілген норма.
Басқашаайтқанда: бизнеспенайналысуғаболмайды, кәсіпорындардағыүлестердіиеленугеболады. Егер иелену мүдделер қақтығысын туғызса, бизнесті сенімді басқаруға беру қажет. Әдетте, кәсіпкер мемлекеттік қызметке ауысса, бизнесін сатады немесе сенімді басқаруға береді. Соңғы жағдайда қызметкер бизнестен кіріс алуды жалғастырады, бірақ бизнесті басқаруға қатыспауы тиіс немесе мемлекеттік қызметші ретінде өз ісі үшін қандай да бір преференциялар жасамау керек.
Сыбайлас жемқорлық деп ақшалай пара беру немесе алу ғана емес, сондай-ақ пайда алудың басқа да нысандары, соның ішінде «өзге де заттар мен қызметтер»деп түсіндіріледі. Яғни, шенеунікке қызмет көрсету, мысалы, емдеу немесе құрылыс жұмыстары үшін ақы төлеу — сыбайлас жемқорлықтың көрінісі ретінде бағалануы мүмкін.
Бұдан басқа, мемлекеттік қызметші мүдделер қақтығысының туындауын, яғни мемлекеттік қызметшінің жеке қызығушылығы оның қызметтік міндеттерін атқаруына әсер ететін немесе әсер етуі мүмкін болса, азаматтарға, қоғамға және мемлекетке зиян келтіретін ахуалдың алдын алуы тиіс.
Мысалы, бұл мемлекеттік қызметші конкурстық комиссияның мүшесі болып табылатын, ал сатып алуға қатысуға үміткер ұйымдардың бірінде оның әйелі атқарушы басшы болып табылатын жағдай. Мұндай жағдайларда заң мемлекеттік қызметшіден өз басшысын мүдделер қақтығысының бар екендігі туралы жазбаша хабардар етуді талап етеді. Олай жасамаған жағдайда шенеунік жұмыстан босатылуы мүмкін. Бұдан әрі мүдделер қақтығысын жою бойынша шешімдер қабылданады: айталық, келтірілген мысалда шенеунік нақты тендер өткізу кезінде конкурстық комиссия құрамынан шығарылуы мүмкін.
Сонымен қатар, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заң шенеунікке келесілерге тыйым салады:
— бағалы сыйлықтар қабылдауға;
— қызметтік емес мақсатта ақпарат пен материалдық ресурстарды, мысалы қызметтік автомобильді және т. б. пайдалануға;
— өзі қызмет атқаратын мемлекеттік органда, не оған тікелей бағынысты ұйымдаүшінші тұлғалардың істері бойынша өкіл болуға;
— оның жақын туыстары басшы болып табылатын әкімішілік мемлекеттік лауазымда жұмыс атқаруға.
Сондай-ақ, тәуелсіз Қазақстан тарихында алғаш рет басшылардың өз қарамағындағы қазметкерлерге жауапкершілігі заңнамалық деңгейде бекітілген. Бұдан былай мемлекеттік саяси қызметшілер қарамағындағы қызметкерлерісыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған жағдайда отставкаға кетуге міндетті. «Б» корпусының саяси емес, мемлекеттік әкімшілік қызметшілері болып табылатын басқа да барлық басшыларға — оларға тікелей бағынысты қызметкерлері сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған жағдайда Заңмен тәртіптік жауапкершілік енгізіледі.
Сонымен қатар, заңға бағынышты қызметкерлердің сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарын жасауының алдын алу бойынша басшылардың міндеті енгізілді. Бұл міндетті орындамау немесе тиісінше орындамау басшының тәртіптік жауапкершілігіне әкеліп соғады. Басқаша айтқанда, тікелей бағыныштылар сыбайлас жемқорлық қылмыс жасамаса да, мысалы, жүргізілген талдау осы мемлекеттік органда немесе қандай да бір нақты облыстық бөлімшеде сыбайлас жемқорлық деңгейі күрт өскенін көрсетсе,тиісті басшының тәртіптік жауапкершілігі туралы мәселе қарастырылатын болады.
Осы ұйымдастыру шараларының барлығы ашықтық, транспаренттілік, тиімділік қағидаттарына негізделген Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделін қалыптастыруға бағытталған.
Әрбір мемлекеттік қызметші өз халқына және мемлекетке қызмет етудің жоғары миссиясы жүктелетінін есте сақтауытиіс.
Бекбасов Қуаныш Базарұлы,
Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Қостанай облысы бойынша департаментінің басшысы
Под пристальным вниманием государства
Законодательство многих стран предполагает, что государственная служба должна быть сопряжена с определенными ограничениями. Работа на государство –это большие полномочия, однако с ними связана более высокая ответственность.
Например, государственным служащим запрещено заниматься предпринимательской и другой оплачиваемой деятельностью, кроме педагогической, научной и иной творческой деятельности.Об этом гласит Закон.
Другими словами: заниматься бизнесом нельзя, владеть долями в предприятиях можно, если владение создает конфликт интересов, нужно передать бизнес в доверительное управление. Как правило, если бизнесмен переходит на госслужбу, бизнес либо продают, либо передают в доверительное управление. В последнем случае бывший предприниматель продолжает получать от бизнеса доход, но никаким образом не должен участвовать в управлении бизнесом или создавать какие-либо преференции для своего дела, как госслужащий.
Важно, что под коррупцией понимается не только дача или получение денежной взятки, но и другие формы получения выгоды, в том числе так называемые «иные предметы и услуги». То есть сравнительно невинная с виду услуга чиновнику, например,оплата лечения или строительные работы, могут быть расценены как проявление коррупции.
Кроме того, госслужащий должен предупреждать возникновение конфликта интересов,т.е. ситуации, в которой личная заинтересованность государственного служащего влияет или может повлиять на исполнение им служебных обязанностей, в том числе нанести ущерб гражданам, обществу и государству.
Например, это случай, когда госслужащий является членом конкурсной комиссии, а в одной из организаций, претендующих на участие в закупке, его жена является исполнительным руководителем. Закон в таких случаях требует от госслужащего письменно уведомить своего руководителя о наличии конфликта интересов. Если этого не сделать, чиновник может быть уволен. Далее принимаются решения по устранению конфликта интересов: скажем, в приведенном примере чиновник может быть исключен из конкурсной комиссии на время проведения конкретного тендера.
Кроме того, Закон «О противодействии коррупции» запрещает чиновнику:
– принимать ценные подарки;
–использовать в неслужебных целях информацию и материальные ресурсы, например, служебный автомобиль и др.;
–быть представителем по делам третьих лиц в государственном органе, в котором он состоит на службе, либо непосредственно ему подчиненном или подконтрольном;
–занимать государственную должность, находящуюся в непосредственной подчиненности должности, занимаемой его близкими родственниками.
Также, впервые в истории независимого Казахстана на законодательном уровне закреплена ответственность руководителей за своих подчиненных.Отныне политические государственные служащие обязаны подавать в отставку в случае совершения их непосредственными подчиненными коррупционного преступления.В отношении всех других руководителей, которые являются не политическими, а административными государственными служащими корпуса«Б», законом вводится дисциплинарная ответственность в случае совершения их непосредственными подчиненными коррупционного преступления.
Помимо этого, законом вводится обязанность руководителей по предупреждению совершения коррупционных правонарушений подчиненными сотрудниками.Невыполнение или ненадлежащее выполнение этой обязанности влечет дисциплинарную ответственность руководителя.Другими словами,даже если непосредственные подчиненные не совершали коорупционных преступлений, но, к примеру, анализ показывает, что в данном госоргане или в каком-то конкретном областном подразделении резко возрос уровень коррупциогенности, будет рассматриваться вопрос о дисциплинарной ответственности соответствующего руководителя.
Все эти организационные меры направленны на формирование новой модели государственной службы Республики Казахстан, базирующейся на таких принципах, как открытость, прозрачность, эффективность и клиентоориентированность.
Каждый государственный служащий должен помнить, что граждане видят в его лице олицетворение государственного аппарата вцелом, а значит, на него возлагается высокая миссия служения собственному народу и государству.
Куаныш БЕКБАСОВ, руководитель Департамента Агентства по противодействию коррупции по Костанайской области